กระตุ้นเศรษฐกิจโดยใช้ธุรกิจเพื่อสังคม | ประเทศไทย iCare

คือ การเปิดเผยราคายาแล้วให้ประชาชนตัดสินใจว่าจะซื้อยาจากโรงพยาบาล หรือจะซื้อจากร้านค้าข้างนอก เป็นนโยบายที่ไม่ฝืนตลาด

แต่ให้ข้อมูลเพิ่มเติมเพื่อให้ตลาดทำงานได้ดีขึ้น ไม่ต้องไปบังคับขู่เข็ญใคร ไม่มีหัวคิว ไม่ต้องขอเงินงบประมาณมาใช้ เป็นระบบที่มีความยุติธรรมต่อประชาชน โรงพยาบาลและร้านขายยาโดยทั่วกัน

นอกจากนั้นก็ยังมีข้อดีอีกจากนโยบายอื่นๆ ของรัฐบาลใหม่ที่ปรับเอานโยบายของรัฐบาลที่แล้วเช่น กรณี 20 บาทตลอดสายมาปรับใช้ให้เหมาะสมและให้ลดค่าใช้จ่ายลง ไม่เป็นภาระแก่งบประมาณมากเกินไป เพื่อความยุติธรรมต่อประชาชนที่ไม่ได้อยู่ในกรุงเทพฯ และจะต้องมารับภาระค่าใช้จ่ายที่จะนำไปอุดหนุนคนกรุงเทพ

ขอให้รัฐบาลไม่ต้องรีบอัดนโยบายประชานิยมเพื่อหาเสียง เพราะช่วงนี้เป็นช่วงที่ประชาชนให้กำลังใจอยู่แล้ว ส่วนต่อไปก็ต้องขอดูฝีมือของรัฐมนตรีหน้าเก่าที่ย้ายไปอยู่กระทรวงใหม่ว่าจะมี นวัตกรรมทางนโยบายที่ไม่ใช่ประชานิยมหรือไม่

ผู้เขียนใคร่จะขอเสนอให้รัฐบาล และรัฐมนตรีกระทรวงพาณิชย์ท่านใหม่ให้ใช้นโยบายกระตุ้นเศรษฐกิจของธุรกิจยุคใหม่ที่จะเป็น win win & quick win คือ ส่งเสริมธุรกิจเพื่อสังคม เพราะนอกจากจะเป็นการกระตุ้นเศรษฐกิจแล้ว ยังจะได้ผลทางสังคม และลดปัญหาต่อสิ่งแวดล้อมอีกด้วย

“ธุรกิจเพื่อสังคม” เป็นธุรกิจที่มีเป้าหมายที่นอกเหนือไปจากการทำกำไรแล้ว ยังมีเป้าหมายหลักที่จะลดผลกระทบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม รวมทั้งสร้างผลกระทบที่เป็นบวกเพิ่มขึ้นให้กับสังคม

บริษัทที่เป็นธุรกิจเพื่อสังคมที่เรารู้จักกันดีก็ คือ บริษัท ดอยคำผลิตภัณฑ์อาหาร จำกัด ซึ่งเป็นบริษัทที่พัฒนาสินค้าเกษตรที่สูง ช่วยเหลือให้เกษตรกรเลิกปลูกฝิ่น มีรายได้จากการเกษตรอย่างถาวรโดยวิธีการรักษาสิ่งแวดล้อมให้เป็นเกษตรปลอดภัย 

และยังมีอีกจำนวนหนึ่งซึ่งเป็นธุรกิจธรรมดา แต่ก็กำหนดไว้ในข้อบังคับของบริษัทหรือหนังสือบริคณห์สนธิของบริษัทว่า จะต้องนำเงินส่วนหนึ่งของกำไรไปใช้ในกิจกรรมเพื่อสังคมในอัตราที่สูงกว่าที่รัฐยินยอมให้หักลดหย่อนภาษีได้อยู่แล้ว

ซึ่งในปัจจุบันอยู่ในอัตราร้อยละ 2 บริษัทในกลุ่มนี้ที่รู้จักกันดีก็คือบริษัทที่เปิดร้านอาหารและรีสอร์ท และนำกำไรทั้งหมดไปสนับสนุนสมาคมพัฒนาประชากรและชุมชนของคุณมีชัย วีระไวทยะ

ในปัจจุบันมีส่วนงานของรัฐที่สนับสนุนธุรกิจเพื่อสังคม (หรือเรียกตามกฎหมายว่าวิสาหกิจเพื่อสังคม) ชื่อสำนักงานส่งเสริมวิสาหกิจเพื่อสังคม ตามพระราชบัญญัติชื่อเดียวกันปี 2562 แต่หน่วยงานนี้มีงบประมาณน้อยมากเพียงพอแค่ดำเนินการตามหน้าที่เบื้องต้นเท่านั้น

และรัฐบาลยังไม่ได้ส่งเงินมาเติมในกองทุนที่จะใช้สนับสนุนวิสาหกิจเพื่อสังคม ส่วนการจัดซื้อจัดจ้างซึ่งเป็นสิทธิที่ส่วนราชการสามารถใช้จัดซื้อจัดจ้างธุรกิจเพื่อสังคมได้ ก็ยังไม่เป็นที่รู้จักกันแพร่หลาย 

สำหรับการลดหย่อนภาษีซึ่งเป็นอีกสิทธิประโยชน์หนึ่งของวิสาหกิจเพื่อสังคมก็ไม่ค่อยที่จะมีผลมากนัก เพราะส่วนใหญ่ยังอยู่ในขั้นเริ่มต้นของการดำเนินการจึงยังไม่มีกำไร

ผู้เขียนเห็นว่าสำนักงานนี้ในปัจจุบันอยู่ภายใต้สำนักนายกรัฐมนตรี ควรจะถูกโอนย้ายมาอยู่ภายใต้การกำกับของกระทรวงพาณิชย์ ซึ่งเป็นหน่วยงานที่มีความคุ้นชินกับการดำเนินงานเชิงธุรกิจมากกว่าหน่วยงานอื่น ๆ

ในระยะสั้น กระทรวงพาณิชย์สามารถจัดระบบการจัดซื้อจัดจ้างธุรกิจเพื่อสังคมโดยหน่วยงานของรัฐ ให้เป็นระบบที่โปร่งใสตรวจสอบได้ จัดงานแสดงสินค้า “Buy Social” เพื่อให้ธุรกิจเพื่อสังคมสามารถมาออกบูธแสดงผลงานให้เป็นที่รู้จักของตลาดทั่วไป รวมทั้งประกวดผลงานเพื่อให้ประชาชนเข้าใจและยอมซื้อสินค้าที่บวกคุณค่าสาธารณะ

กระทรวงพาณิชย์อาจจะร่วมมือกับกระทรวงการคลังให้มีการเพิ่มการลดหย่อนภาษีได้อีกร้อยละ 2 เพื่อมาจัดซื้อจัดจ้างจากวิสาหกิจเพื่อสังคม และธุรกิจเพื่อสังคมอื่น ๆ แม้ว่ายังไม่ได้จดทะเบียนเป็นวิสาหกิจเพื่อสังคม

ในระยะยาว ธุรกิจเพื่อสังคมจำเป็นจะต้องมีเจ้าภาพในการส่งเสริมโมเดลธุรกิจใหม่ให้เป็นที่รู้จักของสังคม เช่น จัดให้มีฐานข้อมูลในระบบเปิดเพื่อให้หน่วยงานของรัฐและเอกชนสามารถเข้ามาทำความรู้จัก ควรมีการพัฒนาสำนักงานส่งเสริมวิสาหกิจเพื่อสังคมให้เป็น one stop เซอร์วิสสำหรับธุรกิจเพื่อสังคม

การสร้างกลไกพิเศษเพื่อสังคม เช่น อีแพลตฟอร์มหรือตลาดอีคอมเมิร์ซสำหรับการขายสินค้าที่เป็นตลาดเฉพาะเจาะจง (niche market ) ของธุรกิจเพื่อสังคม เช่น งานศิลปะของผู้พิการ ผู้สูงวัยและกลุ่มเปราะบางอื่น ๆ 

ในระยะยาวกระทรวงพาณิชย์และกระทรวงการคลังสามารถสร้างและบริหารกองทุนที่จะไปทำ matching fund ภาคเอกชน เช่น กองทุนประกันภัยเพื่อส่งเสริมกิจกรรมธุรกิจเพื่อสังคม ที่ลดปัญหาด้านอุบัติเหตุและการให้ความช่วยเหลือด้านอุบัติภัยอย่างมีระบบ ถึงแม้รัฐบาลใหม่จะมีอายุ 4 เดือน+ ก็อาจปักหมุดโปรเจกต์ที่ดี ๆ ไว้สำหรับรอบต่อไปได้

ขอเชิญดาวน์โหลดเอกสารงานวิจัยเรื่องธุรกิจเพื่อสังคม ทางเลือกใหม่สำหรับประเทศไทยได้ฟรีที่ www.khonthai4-0.net/