จากโทรศัพท์สายแรก…จนถึงลมหายใจสุดท้ายของผู้ป่วย

จากโทรศัพท์สายแรก…จนถึงลมหายใจสุดท้ายของผู้ป่วย
งานของเยือนเย็นไม่ใช่แค่การไปเยี่ยมผู้ป่วย แต่คือ “การเดินเคียงข้างครอบครัว” ตั้งแต่เริ่มไม่มั่นใจ จนถึงวันที่ต้องตัดสินใจยากที่สุดในชีวิต

เยือนเย็นในช่วง 3 ปีแรก ส่วนใหญ่จะเป็นกลุ่มของผู้ป่วยที่ Palliative Care ที่ต้องการดูแลแบบประคับประคอง ผู้ป่วยไม่ต้องการไปรักษาที่โรงพยาบาลแล้ว หรือว่าเป็นโรคที่รักษายาก ส่วนใหญ่ก็โรคมะเร็ง ไตวาย อัลไซเมอร์ ติดเตียงมีการเคลื่อนย้ายไปโรงพยาบาลลำบาก ทางทีมงานเยือนเย็นจะทำหน้าที่ไปหาผู้ป่วยเองซึ่งจะสะดวกต่อตัวผู้ป่วยและครอบครัวมากกว่า จากนั้นต่อมาขึ้นปีที่ 4 ก็ได้ขยายการดูแลเป็น Long Term Care หมายถึงเป็นการเริ่มต้นดูแลตั้งแต่ยังไม่ป่วยมาก พูดคุยเพื่อให้ได้ข้อสรุปความชัดเจนมากขึ้นว่าเราจะดูแลกันแบบไหน อย่างไร ความต้องการของผู้ป่วยคืออะไร จะดูแลต่อเนื่องจนเมื่อเข้าสู่ระยะท้ายแล้ว เราจะให้การช่วยเหลือตามเจตนารมณ์ของเจ้าของชีวิต

1) โทรศัพท์สายแรก: จุดเริ่มต้นของความไว้วางใจ
ครอบครัวมักโทรมาในช่วงที่กังวลที่สุด—ไม่รู้ว่าต้องเริ่มจากตรงไหน ผู้ป่วยจะเป็นอย่างไรต่อไป หรือควรพาไปโรงพยาบาลหรือไม่

หน้าที่ของเยือนเย็นคือ
• รับฟังทุกอย่างแบบไม่รีบ
• ประเมินอาการเบื้องต้น
• ทำความเข้าใจความต้องการของผู้ป่วยและครอบครัว
• ให้ข้อมูลเพื่อคลายความกลัวทันที เช่น เรื่องไม่กิน ไม่ตื่น หายใจแปลก ชักเกร็ง ฯลฯ
หลายครั้ง แค่การได้รับคำอธิบายที่ถูกต้อง ก็ทำให้ความกังวลลดลงครึ่งหนึ่งทันที

2) นัดหมายตรวจเยี่ยมที่บ้าน: จุดที่ทุกอย่างเริ่มชัดเจน
เมื่อทีมแพทย์และพยาบาลเดินทางไปถึงบ้าน สิ่งที่ทำคือ

• ประเมินร่างกายผู้ป่วยอย่างละเอียด
• ฟังความต้องการของเจ้าของชีวิต (ผู้ป่วย)
• พูดคุยกับครอบครัวทุกฝ่าย เพื่อให้เข้าใจตรงกัน
• ตอบทุกข้อสงสัยตั้งแต่การปวด การกิน การนอน ไปจนถึงการเสียชีวิตที่บ้าน
• สร้างบรรยากาศให้ทุกคนกล้าพูดในสิ่งที่กังวลจริง ๆ
สิ่งสำคัญที่สุดของขั้นตอนนี้คือ “Family Meeting”
เพราะทุกการตัดสินใจต้องเกิดขึ้นร่วมกัน ไม่มีใครต้องแบกรับคนเดียว

3) วางแผนการดูแลล่วงหน้า (Advance Care Plan – ACP)
หลังพูดคุยครบถ้วน เยือนเย็นจะช่วยครอบครัวจัดทำแผนที่ชัดเจนว่า…

• ผู้ป่วยต้องการหรือไม่ต้องการการรักษาแบบใด
• จะดูแลที่บ้านแบบไหน
• เมื่อเกิดอาการฉุกเฉินควรทำอย่างไร
• ยาอะไรจำเป็น ยาอะไรไม่จำเป็น
• ขั้นตอนหลังเสียชีวิตจะทำอย่างไร
• อะไรคือ “ความสุขเล็ก ๆ ที่ผู้ป่วยต้องการ” เช่น เพลงที่ชอบ กาแฟแก้วโปรด หรือบทสวดที่ฟังแล้วสบายใจ
แผนนี้ทำให้ทุกคน “มั่นใจว่าจะก้าวผ่านทุกช่วงเวลาได้อย่างถูกต้องและไม่เสียใจภายหลัง”

4) ตั้งกลุ่มสื่อสาร 24 ชั่วโมง: ไม่ต้องกังวลว่าจะไม่มีใครตอบ
หลังการเยี่ยมบ้านครั้งแรก จะมีกลุ่ม LINE ครอบครัว + ทีมดูแล
เพื่อ
• อัปเดตอาการวันต่อวัน
• ส่งรูป ส่งคลิป
• ถามอาการฉุกเฉินได้ทันที
• นัดทำหัตถการ เช่น ใส่สายอาหาร, ดูแผลกดทับ
• ปรับยาตามอาการอย่างใกล้ชิด
• ประคองใจผู้ดูแลที่เหนื่อยล้าในช่วงระยะท้าย
ผู้ดูแลจึงไม่เคยต้องเผชิญกับความกลัวลำพัง

5) การดูแลต่อเนื่อง: จากระหว่างวัน…สู่ช่วงวิกฤต
ในระหว่างที่ผู้ป่วยยังไม่เข้าสู่ระยะท้าย เยือนเย็นจะ
• แนะนำการพลิกตัว
• ดูแลแผลกดทับ
• สอนสังเกตสัญญาณเตือน
• เข้าบ้านเพื่อปรับแผนยา
• ทำหัตถการเบื้องต้นที่จำเป็น
• ดูแลสุขอนามัยและความสบายของผู้ป่วย
• ให้คำปรึกษาทางอารมณ์แก่ญาติ
• ช่วยให้ทุกคนอยู่ร่วมกับ “ความจริง” ที่กำลังใกล้เข้ามา
บทบาทของทีมคือทำให้ “ทุกวันเป็นวันปกติที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้”

6) ระยะท้าย: ช่วงที่ครอบครัวต้องการเรามากที่สุด
เมื่อใกล้เวลาสุดท้าย เยือนเย็นจะเข้าไปดูแลใกล้ชิดมากขึ้น
• ปรับยาเพื่อบรรเทาอาการปวด หอบ หรือกระสับกระส่าย
• แนะนำวิธีดูแลเมื่อผู้ป่วยหลับลึก
• อธิบายสัญญาณใกล้เสียชีวิตเพื่อให้ครอบครัวไม่ตกใจ
• เปิดเพลงหรือบทสวดที่ผู้ป่วยรัก
• ชวนครอบครัวกล่าวคำขอบคุณ ขอขมา และบอกรัก
• ทำให้บรรยากาศสงบ อบอุ่น และไม่หวาดกลัว
• เฝ้าดูแลจนถึงลมหายใจสุดท้าย
หลายครอบครัวบอกว่า
“เราเห็นความตาย…แต่ไม่เห็นความทรมานเลยสักครั้ง”

7) หลังจากผู้ป่วยจากไป: ช่วงที่ความรักยังคงอยู่
เยือนเย็นไม่หายไปทันที แต่
• แนะนำขั้นตอนทางกฎหมายและพิธีกรรม
• ช่วยจัดแต่งร่างอย่างอ่อนโยน
• ดูแลการเคลื่อนย้าย
• ให้พื้นที่ครอบครัวได้อำลาครั้งสุดท้าย
• ประคองใจผู้ดูแลให้ผ่านช่วงสูญเสีย
• ให้คำปรึกษาภายหลังหากต้องการ

เพราะการดูแลแบบประคับประคอง…ไม่จบลงที่ลมหายใจสุดท้ายของผู้ป่วย
แต่มันคือการยืนข้างครอบครัวให้ถึงที่สุด

❤️ สรุปภาพการทำงานของเยือนเย็น❤️
รับฟัง → วางแผน → ดูแลต่อเนื่อง → บรรเทาอาการ → สร้างความสงบ → อยู่เคียงข้างจนถึงวาระสุดท้าย
เยือนเย็นช่วยครอบครัวให้…
• เข้าใจอาการ
• ลดความกลัว
• ตัดสินใจง่ายขึ้น
• ดูแลผู้ป่วยให้สบายที่สุด
• ไม่รู้สึกผิด ไม่เสียใจทีหลัง
• และไม่ต้องเดินทางนี้ “ตามลำพัง”

Sharing Practices ของงานชีวาภิบาลที่จัดขึ้นทาง Online ในวันที่ 20 พฤศจิกายน 2568 ในหัวข้อ “การให้คำปรึกษาทางโทรศัพท์เพื่อดูแลผู้ป่วยระยะท้าย”
ขอพระคุณทาง Peaceful Death สำหรับกิจกรรมในครั้งนี้ด้วยนะครับ

#การดูแลประคับประคอง
#palliativecare
#เยือนเย็น
#เยือนเย็นวิสาหกิจเพื่อสังคม
#peacefuldeath
#โต๊ะป้าศรี
#ชีวามิตร
#อยู่สบายตายสงบ
#ดูแลด้วยหัวใจ
#จากไปอย่างงดงาม
#ดูแลวาระท้าย